Γη και Χωριό. Τα εξωκκλήσια της Τήνου

Η Τήνος, ένα νησί στη θάλασσα του Αιγαίου στα βορειοδυτικά των Κυκλάδων, είναι ιδιαίτερα γνωστή για τη θρησκευτικότητα των κατοίκων της και τις γιορτές προς τιμήν της Παναγίας. Το νησί αποτελεί κέντρο προσκυνήματος για τους κατοίκους των γειτονικών νησιών και της υπόλοιπης Ελλάδας, καθώς και για όλους τους Χριστιανούς που συρρέουν σε αυτό κάθε χρόνο. Η θρησκευτικότητα των αυτοχθόνων αντανακλάται στον ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό εξωκκλησιών, κυρίως ιδιωτικών, τα οποία, σαν κουκκίδες στο τοπίο του νησιού, προσδιορίζουν την έκταση των χωριών, που ανέρχονται σε περισσότερα από σαράντα πέντε. Τοποθετημένα σαν φρουροί πάνω στα βουνά και στις κορυφές των λόφων του νησιού, τόσο στην ενδοχώρα όσο και σε σημεία που αγναντεύουν την εκτεταμένη ακτογραμμή, τα εξωκκλήσια αποτελούν διακριτική, σταθερή παρουσία στο νησί.

«Σε μια εποχή λευκωμάτων ποιητικής φωτογραφίας, στεγνών μονογραφιών, πολύχρωμων αφιερωμάτων όπου τα πάντα αντικειμενοποιούνται ως πιθανοί τουριστικοί προορισμοί –μέσα στην προσπάθεια να πλησιάσουμε, απομακρυνόμαστε– αυτή η μελέτη ξενίζει ευχάριστα χαράζοντας ένα δικό της οδοιπορικό μέσα από τη γη της Τήνου. Χωρίς να αμελήσει τις αποδεικτικές υποχρεώσεις μιας έρευνας με ένα θέμα τόσο απτό όσο τα εξωκκλήσια της Τήνου –αρχετυπική θεματολογία, πλούσια βιβλιογραφία, καίριες αναφορές και χαρακτηριστικά παραδείγματα– η Μαρία Βιδάλη προχωράει πιο πέρα από το οικοδόμημα σε μια ποιητική ερμηνευτική του εξωκκλησιού ως φαινόμενο.»

Ιωάννης Ζαχαριάδης, αρχιτέκτων, καθηγητής ΕΜΠ

«[…]ανθρώπων δεν περιγράφεται μέσα σε λίγες σελίδες. Όμως, αξίζει σ’ αυτή την εργασία ο χαρακτηρισμός της πρωτοπορίας.

Όλα τα πολύμορφα στοιχεία ιστορίας, θεολογίας, εθνολογίας και θρησκειολογίας που διασταυρώνονται σε σύνθεση και με προοπτική στο τηνιακό εξωκλήσι, απαντώνται, ερμηνεύονται και αναπτύσσονται από τη Μ. Βιδάλη στο πόνημά της, το οποίο θα πρέπει να χρησιμεύσει και ως γενική εισαγωγή στην εθνολογική και ανθρωπολογική προβληματικότητα που αναδεικνύεται γύρω από τα τηνιακά εξωκλήσια και τα έθιμα των κατοίκων των χωριών του νησιού μας. Είθε η προσπάθειά της να βρει σύντομα και άλλους μιμητές και συνεχιστές.»

η Μαρία η Βιδάλη, με την παρούσα εργασία της, θέλησε να συμβάλει στην αποκρυπτογράφηση των συμβόλων του τηνιακού ξωκλησιού. Και η προσπάθειά της είναι, εξ αυτού και μόνου του σκοπού που έθεσε, πολύτιμη. Αναζήτησε με ευσυνείδητη εμβάθυνση στα εξωκλήσια μας τις αρχέγονες και τις αρχαίες μαρτυρίες (θρησκευτικές, ανθρωπολογικές και εθνογραφικές) στις οποίες ονομαστικά προαναφέρθηκα ή τις οποίες υπαινίχθηκα. Είμαι βέβαιος, πως και άλλοι θα ακολουθήσουν το παράδειγμά της και τα χνάρια που χάραξε στην όχι εύκολη αυτή περιπέτεια στα βουνά, τα λαγκάδια και τις ακρογιαλιές της Τήνου. Υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να διερευνηθούν. Τόσοι αιώνες πνευματικής αναζήτησης των 

π. Μάρκος Φώσκολος,ιστορικός- ερευνητής, θεολόγος